Ngày Nước thế giới năm 2022 có chủ đề là “Nước ngầm -Biến nguồn tài nguyên vô hình thành hữu hình”, nhằm thu hút sự chú ý của cộng đồng, tổ chức, cá nhân đến nguồn tài nguyên nước ngầm (nước dưới đất), là nguồn tài nguyên tưởng như vô hình nhưng có giá trị quan trọng không kém so với tài nguyên nước mặt, có ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Nhận thức rõ tầm quan trọng của nguồn tài nguyên nước ngầm, trong những năm qua, tỉnh Lào Cai đã triển khai nhiều giải pháp để tăng cường quản lý, bảo vệ nguồn tài nguyên này. Hưởng ứng chủ đề Ngày Nước thế giới năm 2022, một số nội dung về tài nguyên nước dưới đất trên địa bàn tỉnh Lào Cai như hiện trạng, tình hình quản lý, khai thác sử dụng và bảo vệ nước dưới đất sẽ được tổng hợp trong nội dung dưới đây:

Nguồn tài nguyên nước dưới đất tỉnh Lào Cai

Tỉnh Lào Cai có tiềm năng nước dưới đất khá phong phú, tổng trữ lượng có thể khai thác nước dưới đất toàn tỉnh là 630,18 triệu m³/năm, lượng nước dưới đất hoàn toàn đáp ứng được nhu cầu khai thác sử dụng cho sinh hoạt, công nghiệp và du lịch trên địa bàn tỉnh giai đoạn hiện tại và tương lai. Tuy nhiên, do là một tỉnh miền núi, nước chứa chủ yếu trong các thành tạo khe nứt, khe nứt – karst nên mức độ chứa nước rất không đồng đều, vì thế cần có những nghiên cứu chi tiết trước khi đặt các lỗ khoan khai thác nước dưới đất.

Kết quả điều tra thực địa và đánh giá chất lượng nước theo 76 mẫu phân tích của dự án điều tra, khoanh định vùng hạn chế khai thác nước dưới đất trên địa bàn tỉnh Lào Cai năm 2019-2020 cho thấy nước dưới đất về cơ bản đạt quy chuẩn KTQG về nước dưới đất QCVN 09-MT:2015/BTNMT, hầu hết trên địa bàn tỉnh chưa xảy ra tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng nước dưới đất. Kết quả điều tra, khảo sát thực địa tại cho thấy hầu như chưa có sự suy giảm mực nước dưới đất. Số liệu quan trắc tới nay cho thấy rằng mực nước về cơ bản chịu ảnh hưởng lên xuống theo lượng mưa, không có hiện tượng suy giảm mực nước.

Hiện trạng khai thác tài nguyên nước dưới đất:

- Hiện trạng khai thác sử dụng nước dưới đất cho sinh hoạt: Trên địa bàn tỉnh Lào Cai hiện có tổng số  04 công trình khai thác nước dưới đất phục vụ mục đích sinh hoạt được UBND tỉnh Lào Cai cấp phép, trong đó có 01 công trình cấp nước sạch tập trung thuộc Công ty nước sạch Lào Cai có công suất khai thác là 1.000 m³/ngày đêm với 01 giếng khoan tại phường Pom Hán, thành phố Lào Cai. Ngoài ra, có một số công trình khai thác, sử dụng nước dưới đất nhỏ lẻ phục vụ cấp nước sinh hoạt cho một số hộ dân và một số cơ quan tổ chức trên địa bàn tỉnh với tổng lượng khai thác 340 m³/ngày đêm.

Ảnh 1-4 Khảo sát công trình khai thác nước dưới đất phục vụ sinh hoạt của Chi nhanh mỏ tuyển đồng Sin Quyền, Bát Xát

- Hiện trạng khai thác, sử dụng nước dưới đất trong sản xuất nông nghiệp: Theo Quyết định phê duyệt kết quả thực hiện Bộ chỉ số theo dõi, đánh giá nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn trên địa bàn tỉnh Lào Cai, báo cáo rà soát, điều chỉnh, bổ sung quy hoạch cấp nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn tỉnh Lào Cai đến năm 2020, trên phạm vi toàn tỉnh Lào Cai có khoảng trên 322 công trình cấp nước sạch, khai thác từ nguồn nước dưới đất phục vụ cho sinh hoạt nông thôn, với tổng lưu lượng khai thác khoảng hơn 11 nghìn m³/ngày và có khoảng 32.700 công trình khai thác nhỏ lẻ (trong đó khoảng 31.800 công trình giếng đào và khoảng 887 giếng khoan).

- Hiện trạng khai thác, sử dụng nước dưới đất phục vụ sản xuất công nghiệp: hiện nay tỉnh Lào Cai có 01 công trình được cấp giấy phép khai thác, sử dụng nước dưới đất phục vụ cấp nước cho sản xuất công nghiệp với công suất khoảng 30 m³/ngày đêm thuộc nhà máy chế biến rau quả xuất khẩu Mường Khương, xã Lùng Vai, huyện Mường Khương.

Hiện trạng quản lý tài nguyên nước dưới đất tỉnh Lào Cai:

 Trong những năm qua, công tác quản lý bảo vệ tài nguyên nước dưới đất trên địa bàn tỉnh đã được quan tâm thực hiện đạt được những kết quả như sau:

 - Đối với việc ban hành và tổ chức thực hiện văn bản quy phạm pháp luật: Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Lào Cai đã tham mưu cho UBND tỉnh ban hành Quyết định số 66/2014/QD-UBND ngày 14/11/2014 Quy định một số nội dung quản lý tài nguyên nước trên địa bàn tỉnh Lào Cai. Trong đó, các quy định về quản hoạt động khai thác nước dưới đất được quy định tại các điều từ điều 16 – 19, trách nhiệm quản lý tài nguyên nước của các Sở, ban, ngành, UBND các huyện, UBND các xã được quy định tại các điều từ điều 20 – 23.

 - Đối với công tác cấp phép khai thác tài nguyên nước: Tính đến hết năm 2021, UBND tỉnh đã cấp tổng số 18 giấy phép khai thác nước dưới đất, cấp lại 04 giấy phép, gia hạn 01 giấy phép khai thác nước dưới đất và cấp phép 03 giấy phép hành nghề khoan nước dưới đất. Tính đến hết tháng 3 năm 2022, UBND tỉnh đã cấp phép 74 giấy phép xả nước thải vào nguồn nước. Trong quá trình thẩm định các hồ sơ cấp phép khai thác nước dưới đất, xả nước thải, cơ quan thẩm định luôn xem xét, đánh giá kỹ các yếu tố và khả năng ảnh hưởng của công trình khai thác, xả nước thải đối với tài nguyên nước mặt, nước dưới đất của khu vực, đảm bảo khai thác, sử dụng bền vững và bảo vệ tài nguyên nước.

 - Đối với công tác quy hoạch: Quy hoạch tài nguyên nước tỉnh Lào Cai giai đoạn 2014- 2020, tầm nhìn đến năm 2030 được ban hành kèm theo Quyết định số 169/QĐ-UBND ngày 14/01/2014 của UBND tỉnh Lào Cai. Hiện nay Quy hoạch tài nguyên nước giai đoạn tiếp theo đang được tích hợp chung trong quy hoạch của tỉnh Lào Cai và đang trong giai đoạn hoàn thiện, dự kiến được ban hành trong năm 2022.

 - Về công tác điều tra cơ bản tài nguyên nước, Sở Tài nguyên và Môi trường đã tham mưu UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 251/KH-UBND ngày 31/5/2021 về điều tra cơ bản tài nguyên nước tỉnh Lào Cai đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, trong đó định hướng đến năm 2030 sẽ hoàn thành các nhiệm vụ: Điều tra, đánh giá tổng hợp tài nguyên nước dưới đất, tìm kiếm, phát hiện tài nguyên nước dưới đất tỷ lệ 1:50.000 đến 1:25.000 đối với nguồn nước liên tỉnh và nội tỉnh; tìm kiếm, đánh giá, xác định được các vị trí có triển vọng khai thác nước dưới đất để phục vụ cấp nước sinh hoạt thuộc các xã đặc biệt khó khăn và vùng biên giới; xác định khả năng bổ sung nhân tạo nước dưới đất...

- Năm 2020, UBND tỉnh Lào Cai đã phê duyệt danh mục vùng hạn chế khai thác nước dưới đất tỉnh Lào Cai, theo đó trên toàn tỉnh có 317 vùng hạn chế khai thác nước dưới đất, trong đó chia ra theo vùng hạn chế 1 có 274 vùng, diện tích 45.809 ha, vùng hạn chế 3 có 43 vùng, diện tích 8.576 ha; vùng hạn chế hỗn hợp có 18 vùng với diện tích là 3.336ha.

- Để phục vụ theo dõi hiện trạng nguồn nước dưới đất trên địa bàn tỉnh, theo nội dung nhiệm vụ tại Đề án số 10-ĐA/TU về tăng cường quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường và ứng phó với BĐKH giai đoạn 2015-2020 của Tỉnh ủy Lào Cai, Sở Tài nguyên và Môi trường đã được UBND đầu tư và giao quản lý vận hành 03 trạm quan trắc tài nguyên nước tự động liên tục, trong đó có 03 trạm nước mặt và 03 trạm quan trắc nước dưới đất. Dự kiến trong giai đoạn 2020-2025 sẽ tiếp tục đầu tư xây dựng thêm 04 trạm quan trắc tài nguyên nước trong đó có 01 trạm quan trắc nước dưới đất để đảm bảo mạng lưới quan trắc theo Quyết định số 169/QĐ-UBND của UBND tỉnh Lào Cai.

Ảnh 5: Trạm quan trắc nước dưới đất tại vị trí mỏ tuyển đồng Sin Quyền, huyện Bát Xát

Kế hoạch trong giai đoạn tiếp theo để tăng cường quản lý, bảo vệ tài nguyên nước dưới đất trên địa bàn tỉnh Lào Cai:

 - Tuyên truyền, phổ biến các quy định pháp luật về vùng hạn chế khai thác, vùng đăng ký khai thác nước dưới đất đến toàn thể người dân, triển khai giám sát thực hiện tới các đơn vị, địa phương trên toàn tỉnh;

 - Tăng cường công tác quản lý nhà nước về Tài nguyên nước ở các cấp, đặc biệt là ở địa phương trong công tác giám sát, phát hiện kịp thời hành vi vi phạm pháp luật về Tài nguyên nước;

 - Thực hiện đẩy mạnh công tác quản lý, cấp phép trong lĩnh vực Tài nguyên nước theo đúng các quy định hiện hành;

 - Tăng cường công tác điều tra cơ bản tài nguyên nước phục vụ cung cấp thông tin số liệu chính xác, kịp thời phục vụ công tác quản lý;

 - Nghiên cứu tổ chức triển khai thực hiện một số dự án, đề tài khoa học ưu tiên như Thiết lập mạng lưới quan trắc nước dưới đất tỉnh Lào Cai, các dự án về tăng cường năng lực, thiết bị, công cụ phục vụ công tác quản lý Tài nguyên nước ở các cấp. Dự án Điều tra đánh giá, khoanh định khu vực, tầng chứa nước có khả năng dự trữ và bổ sung nhân tạo nước dưới đất; khoanh định khu vực phòng hộ vệ sinh và phát triển nguồn nước dưới đất đảm bảo sự phát triển bền vững./.

Lê Na